İran İslam Cumhuriyeti tarihinin en renkli ve en hareketli seçimlerinden birini yaşıyor. Güneşin batımından sonra başlayan seçim programları gece 23’ten sonra binlerce gencin caddeleri doldurmasıyla adeta şölene dönüşüyor. Adayların resimlerini taşıyan taraftarlar karşılıklı sloganlarla propagandalarını yapmaya çalışıyorlar. Saat 24’te şehirlerin büyük meydanlarında trafik tamamen kilitleniyor. Şölen ve kutlamalar gece üçlere kadar devam ediyor. Ancak halkın duyarlı davranmasıyla binlerin caddeleri doldurduğu propagandalarda şiddet ve taşkınlık yaşanmıyor.
İran seçimlerini geçmiş seçimlerden farklı kılan şey, adayların canlı yayında karşı karşıya gelip programlarını açıklamalarıydı. Bir buçuk saatlik bu programlarda dört adaydan ikisinin karşı karşıya gelip programları hakkında halkı bilgilendirmesi isteniyor. Bazı adaylar programları hakkında halkı aydınlatmaya çalışırken, bu arada bazen sahne, tartışmaların, olumsuz çekişmelerin ve ithamların yoğunca yaşandığı bir platforma dönüşüyor.
Seçimin iki favorisi Ahmedinecat ve Musevi’nin birlikte  gerçekleştirdikleri oturum halkı adeta ekrana kilitledi. Tartışmalarda, Ahmedinecat’ın baskın atakları karşısında muhatabı iyice zorlandı. Eski başbakan Musevi, cumhurbaşkanı karşısında ciddi bir varlık gösteremedi. Bu tartışmaların sokaklardaki yansıması çok daha renkli sahnelere sebep oldu. Ahmedinecat’ın taraftarları gece üçlere kadar sokaklara yığılıp gösteri yaptılar.
Musevi ile Kerrubi’nin katıldıkları oturumda yine konu hükümet ve Ahmedinecat’tı. Özellikle Musevi, oturum boyunca hükümete ve Ahmedinecat’a yüklendi. Oturumda bulunmayan cumhurbaşkanını yalancılıkla ve gerçekleri halktan saklamakla suçladı. Bu zeminde fazla görünmek istemeyen Kerrubi, fırsat buldukça hükümeti eleştirmekten geri durmadı.
Propaganda savaşında en olgun ve en erdemli tavır sergileyen aday, Sıpahé Pastaran (Devrim Muhafızları)’nın eski komutanı Muhsiné Rızai idi. Bütün oturumlar boyunca anlamsız ve seviyesiz tartışmalardan kaçınan, hiç kimseye ithamda bulunmayan ve programlarını ekranlara yansıtmaya çalışan Rızai büyük beğeni topladı. Ancak işin kötü tarafı muhafazakâr kesimin adaylarından Rızai’nin bu tavırlarının büyük oranda oya dönüşememesi. Diğer adaylardan farklı olarak adaylığını çok sonraları açıklamıştı. Oysa diğer adaylar aylarca önceden seçim çalışmalarına başlamış, ülkeyi baştanbaşa dolaşarak programlarını halka ulaştırmışlardı.
Bu gece 24:00’te seçim propagandasının yasağı başlıyor. Cuma günü ise halk sandık başında. Televizyondan faydalanıp propagandalarını yürüten adaylar, son günlerde büyük şehirlerde halkın karşısına çıkıp büyük kalabalıklara seslenerek halktan oy istiyorlar. Dün (Salı) sabah Mazenderan eyaletinin merkezi Sari’de konuşma yapan Ahmedinecat, öğleden sonra ise İran Araplarının yoğun olduğu Ahvaz’da halkın karşısına çıktı. Bugün ise Tahran’da gerçekleştirilecek mitingde konuşma yapıp halktan oy isteyecek. Dün, Musevi Tahran’da halktan oy isterken, Kerrubi ise Tebriz halkından oy istiyordu.
Seçimin bazı ilginçlikleri dikkatleri üzerine yoğunlaştırmaktadır. Aslen Lor (Kürtçenin lehçesi) olan Kerrubi’nin Kürt ve Lor bölgesinde büyük bir desteğe sahip olduğundan bahsediliyor. Özellikle Kürtlerin daha fazla desteğini almak isteyen Kerrubi’nin Mesut Barzani ile aynı kareyi paylaştığı dev bir fotoğrafı Kürdistan Eyaletinin merkezi Senendec’in en büyük meydanlarından birini süslemiş durumda.
Favori adaylardan Musevi yeşil rengi sembol olarak kullanıyor. Arabalarına ya da bileklerine yeşil kurdele bağlayan taraftarları, propagandalarını yeşil sembolü ekseninde yürütüyorlar. Musevi’nin seçim çalışmalarını yürüttüğü otobüsü de baştan aşağıya yeşile boyanmış durumda. Buna karşılık Ahmedinecat’ın taraftarları sembol olarak İran İslam Cumhuriyeti bayrağını kullanırken, Rızai’nin taraftarları mavi rengi, Kerrubi’nin taraftarları ise daha çok sarı rengi tercih ediyorlar.
Seçimin yeniliklerinden biri de İran’da ilk defa bir başkanın eşiyle birlikte programlara ve mitinglere katılması. Musevi, kadınların ilgisini daha fazla çekmek ve kadınların oyunu almak için bir üniversitede profesör olan eşiyle birlikte seçim çalışmalarını yürütüyor.
Daha öne de zikrettiğimiz gibi seçimin favorisi Ahmedinecat ve Musevi. Adaylardan herhangi biri ilk seçimde % 50’den fazla oy alırsa cumhurbaşkanı olabilecek. Bu oranı tutturamamaları durumunda, en fazla oy alan iki aday bir hafta sonra, yani 19 Haziran’da yapılacak seçimde yarışacak. Bu seçimde en fazla oyu olan aday cumhurbaşkanı seçilecek.
Tahran’dan selamlar…
M. Emin ÇELİK |
